Το ελληνικό "σπίτι"

Σε έρευνα που διεξήγαγε το Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών σε νέους μέχρι 30 ετών στο σύνολο της ελληνικής επικράτειας, προέκυψε ότι το 68% ζουν με τους γονείς τους τουλάχιστον μέχρι να παντρευτούν. Παγκόσμια διαδικτυακή έρευνα της ACNielsen σε 41 χώρες έδειξε ότι στην Ελλάδα το 64% των νέους που συμμετείχαν θεωρούν απολύτως φυσιολογική την τάση να μένουν στο σπίτι μέχρι μεγάλη ηλικία. Σύμφωνα με κοινωνική έρευνα ημερήσιας ελληνικής εφημερίδας και δημοσκοπικής εταιρίας, από το σύνολο των ανθρώπων που δήλωσαν άγαμοι, η συντριπτική πλειοψηφία ανάμεσα στους ανθρώπους που καταγράφονται ως άγαμοι -συνολικά διαμορφώνεται ο αριθμός τους λίγο κάτω από το ένα τρίτο του συνόλου–, ένα συντριπτικό ποσοστό (πάνω από 85%) μένει με την οικογένειά του. Ακόμη πιο σημαντικό όμως είναι το άλλο εύρημα: ότι τα δύο τρίτα από αυτούς –ή πάλι συνολικά σχεδόν 55%– μένουν με την οικογένειά τους αν και διαθέτουν οικονομική ανεξαρτησία!

Οι Έλληνες νέοι προτάσσουν ως βασική αιτία της αδυναμίας τους να ανοίξουν το δικό τους σπιτικό, το πολύ χαμηλό εισόδημα, που σε πολλές περιπτώσεις δεν ξεπερνά πλέον τα 700 ευρώ (56% των εργαζομένων μέχρι 30 ετών), σε συνδυασμό με το υψηλό κόστος διαβίωσης. Οι ανάγκες τους μόλις και μετά βίας καλύπτονται από τα χρήματα που βγάζουν αδυνατώντας να συνεισφέρουν -σε σταθερή βάση- στα έξοδα του σπιτιού, ενώ αρκετές φορές φτάνουν στο σημείο να ενισχύονται επιπρόσθετα από τον πατρικό προϋπολογισμό. Σημαντικό είναι και το ποσοστό των νέων που λόγω των μακροχρόνιων σπουδών τους δεν μπαίνουν γρήγορα στην παραγωγική διαδικασία, με αποτέλεσμα να συντηρούνται οικονομικά από τους γονείς τους.

Όπως φανερώνουν τα στοιχεία, ένας στους τέσσερις νέους στην Ελλάδα περιμένει να αρχίσει τη ζωή του μετά τα 30. Σημαντικό είναι και το γεγονός ότι το 30% των παντρεμένων συνεχίζει να μένει με τους γονείς (ειδικά στην περιφέρεια). Το 68% των ανδρών και 47% των γυναικών ηλικίας 25-29 ετών ζουν στο πατρικό τους σπίτι. Τα 31 έτη είναι ο μέσος όρος ηλικίας εγκατάλειψης της οικογενειακής εστίας για τους Έλληνες, 27 έτη για τις Ελληνίδες. Το 68% των Ελλήνων μένουν με τους γονείς τους τουλάχιστον μέχρι να παντρευτούν. Πρώτο αίτιο της επί μακρόν παραμονής στο πατρικό σπίτι ή και της επιστροφής σε αυτό έπειτα από μια περίοδο ανεξαρτησίας είναι το χαμηλό εισόδημα.

Προκύπτει από αυτά ότι ο οικογενειακός θεσμός στη χώρα μας εξακολουθεί να επιτελεί σημαντικές λειτουργίες, ακόμα και όταν οι νέοι προχωρούν στη δημιουργία δικής τους οικογένειας. Υπάρχουν ακόμη και περιπτώσεις, όπου τα παιδιά, έχοντας στενούς συναισθηματικούς δεσμούς με τους γονείς, μένουν μαζί τους, παρόλο που δεν αντιμετωπίζουν οικονομικό πρόβλημα, προς τέρψη των γονέων τους που ενθαρρύνουν αυτή την πρακτική, καθώς η οικογένεια στην Ελλάδα αποτελεί ένα δυνατό και απόρθητο οχυρό της φυλής μας. Η αρωγή της ελληνικής υπερπροστατευτικής οικογένειας προς τις νέες γενιές, αποτελεί καθοριστικό παράγοντα στη διατήρηση της κοινωνικής ειρήνης εν μέσω της πρωτοφανούς οικονομικής κρίσης που η ελληνική κοινωνία βιώνει. Αν η παραδοσιακή ελληνική οικογένεια δεν στήριζε τη νέα γενιά , θα είχε στην Ελλάδα επικρατήσει το χάος. Πυρήνας ιερός της ελληνικής οικογένειας είναι το «σπίτι» που στεγάζει την ελληνική οικογένεια.

Από το νόστο του Ομηρικού Οδυσσέα που ζει και παλεύει για να ξαναδεί καπνό αναθρώσκοντα από το σπιτικό του, μέχρι τον Οδυσσέα Ελύτη που ψάλλει : «τη γλώσσα μού έδωσαν ελληνική, το σπίτι φτωχικό στις αμμουδιές του Ομήρου», το «σπίτι» παραμένει σύμβολο σε όλα τα είδη της ποίησής μας αδιάλειπτα. Περνά στο τραγούδι μας, το δημοτικό, το λαϊκό, το έντεχνο. Ορθώνεται σύμβολο ζωής, ταυτίζεται με τη ρίζα που ο άνθρωπος πρέπει να ρίχνει για να μην είναι υπάνθρωπος ή υπεράνθρωπος. Μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα η ανάγκη-όνειρο για ιδιόκτητη στέγη σφραγίστηκε στο γονίδιο του Έλληνα μέσα από σκλαβιές, ξεριζωμούς, πολέμους, προσφυγές, κοινωνικές ανισότητες. Σε ένα κράτος γραφειοκρατικό και αδιάφορο για τις ανάγκες του, ποτέ δεν ένοιωσε ασφαλής για τα δικά του γεράματα αλλά και την καλή αρχή στη ζωή των παιδιών του απουσία στέγης. Η απόκτησή της έγινε κυρίαρχη αξία. Και ήρθε ο νέος αιώνας και βρήκε τον μέσο Έλληνα με δική του στέγη.

Η οικογένεια στην Ελλάδα αποτελεί ταυτόχρονα και μια συμβολική ομάδα. Η εστία (τζάκι,φόκος κ.λ.π.), μέσα σε κάθε παραδοσιακό σπίτι δεν αποτελεί απλώς ένα χώρο όπου μαγειρεύουν οι άνθρωποι και ζεσταίνονται, αλλά είναι το σύμβολο της ενότητας της οικογένειας. Δεν είναι άσχετο το έθιμο που συναντάμε σε περιοχές του βορειελλαδικού χώρου όπου μεταφέρεται φωτιά από την εστία του πατρικού σπιτιού στα σπίτια των γιων. Με τον τρόπο αυτό προβάλλεται η συνέχεια της οικογένειας.

Σε ορισμένες περιοχές της Ηπείρου όταν η νύφη εισέρχεται στο σπίτι του πεθερού, μια από τις πρώτες ενέργειες της είναι να προσκυνήσει την εστία. Παρεμφερή ρόλο έχει και το εικονοστάσι, όπου τοποθετούνται οι εικόνες των αγίων της οικογένειας ή των αγίων των οποίων τα ονόματα έχουν ο αρχηγός και τα μέλη της οικογένειας.

Τα στέφανα του γάμου αποτελούν επίσης ισχυρό σύμβολο του θεσμού του ελληνικού γάμου. Αρκετές φορές τοποθετούνται σε στεφανοθήκες, δίπλα στο εικονοστάσι, για να δείξουν ότι ο γάμος είναι τόσο ιερός δεσμός όσο και η εκκλησία που τον ευλόγησε, ή όσο οι εικόνες των αγίων που φυλάσσονται στο εικονοστάσι του σπιτιού.

Το φίδι και η νεράιδα του σπιτιού είναι επίσης σύμβολα που συνδέονται με τη φωτιά (εστία, καντήλι). Σε όλη την Ελλάδα υπήρχε παλαιότερα η πίστη σε ένα «φίδι του σπιτιού», το οποίο προστατεύει την οικογένεια και δεν πρέπει κανείς να το πειράξει. Είναι ο οικουρός όφις της αρχαιότητας. Πιστεύεται ότι αν κάποιος πειράξει ή σκοτώσει το φίδι, τότε θα πεθάνει ένα μέλος ή ο αρχηγός της οικογένειας.

Κατά την ημέρα του εορτασμού του αγίου προστάτη του σπιτιού γίνεται λειτουργία, κατόπιν έρχεται ο ιερέας στο σπίτι κάνει ευχέλαιο και σηκώνει ύψωμα. Η οικογένεια έχει σφάξει αρνί ή κατσίκι και κάνει τραπέζι στους συγγενείς. Μερικές φορές οι οικογένειες έχουν ή κτίζουν ιδιόκτητες εκκλησίες προς τιμήν του προστάτη αγίου (Μάνη, Ήπειρος κ.ά.).

Γίνεται από αυτά αντιληπτό ότι το ελληνικό "σπίτι", παρά το γεγονός ότι έχει προέλθει μετά από εξειδικευμένες τεχνικές μελέτες και εργασίες, με τη μόνιμη τοποθέτηση αδρανών υλικών επί εδάφους διαμορφωθέντων καταλλήλως, δεν αποτελεί στη συνείδηση του Έλληνα μια δομική απλώς κατασκευή, αλλά το ΣΥΜΒΟΛΟ της ενότητας και της συνέχειας της Ελληνικής Οικογένειας.